Kısa bir süre önce Üniversite TV de sayın Lale Akın ile birlikte İstanbul Stüdyosunda bir program yaptık. Bu programda estetik cerrahinin hangi mucizeleri yarattığını veya bir saatten daha kısa sürede nasıl çok güzel bir yüze sahip olunabileceğini veya ameliyat yapmadan bir burun estetiğinin nasıl gerçekleştiğini konuşmadık. Bunlar yerine toplumumuzda “estetik” kavramının aslında “güzellik” kavramı ile eşleştirildiğini ve bunun doğru olmadığını irdeledik.

Güzellik ve Estetik Salonlarındaki Olası Riskler

Normal koşullarda “tıbbi işlemler” yapması yasak olan bu salonlarda giderek doktor kontrolunda olmadan lazer, dolgu enjeksiyonu, botulinum toksini enjeksiyonu ve deri altına yerleştirilen bazı cihazlar ile yüz gerginleştirilmesi gibi işlemlerin yapıldığını duyuyoruz. Bu işlemlerin hepsi tıbbi işlemlerdir ve şu anda mevcut yasalar uyarınca yalnızca Dermatolog (deri hastalıkları uzmanı) ve Plastik Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi uzmanları tarafından yapılmaları gerekmektedir.

Bu konuda yaptığım söyleşiyi aşağıdaki videoda izleyebilirsiniz:

Kakao’nun Vücudumuza Yararı Var mı?

Yazımıza ilginç bir hikaye ile başlayalım. İspanyollar 16,17 ve 18. yüzyıllarda bugünkü Şili ve Peru bölgelerinde yaşayan İnka’lardan tonlarca altın ve gümüş çaldılar. Ancak bunların İspanya’ya taşınması kolay olmadı. Şili ve Peru Pasifik Okyanusu, İspanya ise Atlantik Okyanusu kıyısında idi. Ganimetlerin iki okyanus arasında taşınabileceği en dar kara parçası Panama bölgesi idi. Taşımayı burada yaşayan Kuna yerlilerine yaptırdılar. Ormanlık bölgede çok zor şartlarda çalışan bu yerlilerin yaşam süreleri çok kısa idi. Bu şartlara dayanamayan Kuna yerlilerinin bir kısmı kaçarak San Blas Adalarına yerleştiler.

Panama Kanalı ve Bir Gözlem

Panama kanalı inşaatı sırasında bir Amerikan Askeri Birliği burada gözlemci olarak bulunuyordu. İşçiler arasında Kuna yerlileri de vardı. Birliğin sıhhiye görevlisi ilginç bir şey fark etti. Kuna yerlilerinin kan basınçları diğer çalışan işçilere göre çok daha düşük idi. Acaba düşük kan basıncı genetik bir özellikten mi kaynaklanıyor yoksa çevresel bir faktör mü buna neden oluyordu? Kuna yerlilerinin çoğunluğu San Blas adalarında yaşıyordu ve burada en bol bulunan yiyecek kakao ağacının tohumları idi. Adalarda yaşayanlar kakao çekirdeklerinden elde edilen gıdaları bol miktarda tüketiyorlardı.

2007 yılında Panama Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde Hollenberk ve arkadaşları bir araştırma yaptılar. Panama ana karasında yaşayanlar ile yalnızca Kuna yerlilerinin yaşadığı San Blas adalarında yaşayanların ölüm nedenlerini incelediler. Panama’da yaşayanların ölüm nedenleri arasında kalp damar hastalıkları ve kanser çok yüksek bir oran tutarken adada yaşayan Kuna yerlilerinde kalp damar hastalıkları ve kanserden ölüm çok daha azdı. Acaba bunun kakao ile bir ilişkisi olabilir miydi?

Kakao , Kokoa ve Çikolata

Kakao bitkisinin adı Theobroma cacao dur. Bu bitkinin işlenmemiş tohumlarına kakao adı verilir. Bu çekirdeklerin kavrulup öğütüldükten sonraki toz haline ise kokoa tozu veya yalnızca kokoa denilir. Çikolata ise kokoa tozunun çeşitli işlemlerden geçirildikten sonra içine şeker ve yağ ilave edilmesi ile elde edilen bir besindir. Çikolata sevilen bir gıda olsa da uzun süre sağlıklı ve fit bir yaşam sürmek isteyenlerin uzak durduğu bir madde olmuştur. Ancak son yıllarda kakao ve buna bağlı olarak çikolatanın sağlığa yararlı etkileri üzerindeki çalışmalar artmaktadır.

Kakao Tozu (Kokoa) İçindeki Yararlı Maddeler

Kakao yaklaşık 500 yıldır tıpta kullanılmaktadır. Tohumların içinde polifenol antioksidanların alt grubu olan flavonoidler bulunur. Özellikle kateşin ve epikateşin flavanolleri önemlidir. Son yıllarda bitkisel flavanollerin insan hücreleri üzerindeki yararlı etkileri araştırılmaktadır. İnsanlarda damarların bütünlüğünü nitrik oksit denilen bir madde korur. Oksidatif stres arttıkça nitrik oksit görevini yeterince yapamaz ve damarların yapısı bozulur. Yapısı bozulan damarlarda daralma ve büzüşme (vazokonstriksiyon) artar. Bu da kalp damar sistemi hastalıklarını, yüksek tansiyon ve diyabeti tetikler. Kakao tozunda yüksek miktarda bulunan flavanoller nitrik oksit yapımını arttırır. Artan nitrik oksit ise damarların genişlemesine yol açarak kan basıncını düşürür. Sağlıklı insanlarda 4 gün boyunca yüksek dozda flavanol içeren toz kakao (kokoa) verildiğinde belirgin bir damar genişlemesi (vazodilatasyon) olduğu görülmüştür. Ancak içinde düşük miktarda flavanol olan kakao tozu verildiğinde ayni damar genişlemesi saptanmamıştır.

Çikolata Kan Basıncı İlişkisi

Çalışmalar yüksek tansiyonu olan kişilerde az miktarda çikolatanın bile kan basıncını düşürebildiğini göstermiştir. Bu etki çikolata içindeki flavanol miktarı yüksek ise ortaya çıkmaktadır. Flavanoller en yüksek düzeyde kakao ağacı tohumlarında bulunur. Bu tohumlara yapılan her işlem (kavurma ve öğütme dahil) flavanol miktarını azaltmaktadır. Hele çikolata yapılırken konulan şeker ve ilave işlemler flavanol miktarını iyice düşürmektedir. Sütlü çikolatada siyah çikolataya göre daha az flavanol vardır. Ancak her şekersiz ve siyah çikolata flavanolden zengin demek değildir. Çikolatanın siyahlaştırılması alkalizasyon denilen bir yöntemle yapılırsa flavanoller yok olmaktadır.

Hangi Çikolata Sağlığa Yararlı

İçinde yüksek miktarda flavanol içeren çikolataların yararlı etkileri vardır. Bu yararları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Damarların genişlemesine (vazodilatasyon) yol açar.
• Kan basıncını düşürür
• Kalp damar sistemi hastalıklarına yakalanma oranını azaltır
• Diyabete yakalanma oranını düşürür
• Konjestif kalp yetmezliği olanlarda damar fonksiyonlarını düzeltir ve platelet (trombosit de denilir) fonksiyonlarını azaltır (trombositler pıhtılaşmayı sağlar, flavanoller bunu yavaşlatır).

Ancak bu yararların sağlanması için çikolatanın fazla miktarda flavanol içermesi gerekmektedir. Bunun için de şunlar gerekli:

• Kakao çekirdekleri mümkün olduğu kadar az işlemden geçirilmeli
• Şeker içermemeli
• Süt içermemeli
• Saf zeytinyağı dışında başka yağ içermemeli.

Ancak yukarıdaki özellikleri taşıyan çikolatanın keyifle yenecek bir lezzetinin olmayacağını da dikkate almamız uygun olur.

Özet

Çikolata (ve kakao) içerdiği flavanoller zengin ise sağlığa yararlıdır. Ancak bunun mümkün olması çikolata üreticilerinin özel bir çaba harcaması (ve ilave maliyet) ile olur. Aksi takdirde bol çikolata tüketmek kilo almaya ve buna bağlı olarak kalp damar hastalıkları, hipertansiyon, diyabet gibi hastalıklara yol açmaktan başka işe yaramayabilir.

Keloid ve Tedavisi

Deride oluşan her yaralanma bir iz (tıbbi adı ile skar veya nedbe) bırakır. Keloid yaralanmadan sonra oluşan anormal ize verilen isimdir.

Normal yara iyileşmesi

Deride bir yaralanma olduğu zaman deri kenarlar birbirinden uzaklaşır ve ortada bir açık alan oluşur. Yaraya dikiş atılmasa bile bu açık alan bazı hücrelerin çekmesi ile ortaya yaklaştırılır ve yara kenarlarının birbirine dokunması sağlanır. Ancak yara kenarlarının sağlam bir şekilde birbirine kaynaması için kollajen adı verilen iplikçikler bir ağ oluştururlar ve artık kenarların tekrar koparak birbirinden ayrılmasına engel olurlar. Yara ne kadar geniş ve derin ise burayı sağlamlaştırmak için üretilen kollajen o kadar fazla olur. Üretilecek kollajenin miktarı vücut tarafından otomatik olarak ayarlanır ve biz hekimlerin bu konuda fazla bir müdahale seçeneğimiz yoktur. Yara bölgesine biriken kollajen deride gözle görülür bir iz bırakır. Bu nedbe ilk birkaç ay içinde giderek kırmızı, sert ve deriden kabarık bir görüntü oluşturur. Ancak üçüncü aydan sonra yavaş yavaş içindeki kollajen miktarı azalır, kırmızılık sertlik ve kabarıklık bir miktar normale döner. Buna tıpta yaranın olgunlaşması adı verilir. Vücut tarafından otomatik olarak düzenlenir ve dışarıdan ancak kısıtlı bir müdahale yapılabilir. Yara izinin olgunlaşıp son halini alması genellikle bir yıl bazan iki yıl sürebilir. Normal şartlarda yara skarı değişen boyut ve renkte olabilir ama orijinal yaralanmanın dışındaki normal deriye uzanmaz.

Keloid nedir?

Bilinmeyen nedenler ile derideki bir yaralanma kontrolsüz bir iyileşme olayına yol açabilir. Yaralı bölgeye biriktirilen kollajen miktarı kontrolden çıkar. Çok sert kırmızı ve kabarıklığı yaralanan bölgenin ötesine geçen bir nedbe oluşur. Yanaktaki bir milimetrelik bir sivilcenin patlatılması bazan santimetre ile ölçülecek genişlikte bir nedbeye yol açabilir. Kulak memesine küpe için açılan bir delik kulağın önemli bir kısmını içine alacak kadar geniş bir ize yol açabilir. Normal yara izlerinin (nedbelerin) aksine keloid zamanla düzelme göstermez.

Keloidin görüntüsü

Keloid nedbeler (skarlar) karakteristik olarak çok sert, kırmızı veya daha koyu renkli, kaşıntılı, basmakla ağrılı olurlar. Yüzeyleri pürüzsüz ve parlaktır. Üzerlerinde saç veya kıl yoktur. İleri derece geniş ve kabarık olabilirler. Ancak daima orijinal yaralanmadan çok daha geniş bir alanı içine alırlar. Keloid görüntü olarak rahatsız edici olmasına karşın tehlikeli bir hastalık değildir ve ciddi sağlık sorunları yaratmaz.

Kimlerde görülür

Keloid herkeste olabilir ancak gelişme çağındaki çocuklarda ve gençlerde daha sık görülür. İleri yaşlarda ortaya çıkması çok nadirdir. Koyu renk derisi olanlarda açık tenlilere göre biraz daha sıktır. Vücudun her tarafında olabilir ancak bazı bölgeler keloide daha eyilimlidir. Bu bölgeler:

• Göğüs tahtası kemiğinin (sternum) üzerindeki deri
• Omuz derisi
• Boyun derisi
• Kulak derisi

Keloid tedavisi

Keloidin kesin bir tedavisi mevcut değildir. Aşağıdaki yöntemler tedavide kullanılır ancak başarı şansı kişiden kişiye çok büyük değişiklikler gösterir:

• Kortizon (steroid) enjeksiyonları
• Bazı kanser ilaçlarının enjeksiyonları
• Silikon plakalar yerleştirilerek üzerine baskı uygulanması
• Sıvı azot ile dondurma işlemi
• Lazer tedavileri
• Radyasyon (şua) tedavisi
• Cerrahi tedavi

Cerrahi tedavi

Cerrahi olarak keloidin çıkartılarak ortaya çıkan defektin dikilmesi mantıklı bir işlem gibi görülebilir. Ancak şunu unutmamak gerekir. Keloid bir yaralanma ile başlar ve cerrahi çıkarılma önemli bir yaralanmadır. Sonucunda çok daha büyük bir keloidin ortaya çıkma ihtimali büyüktür. Yeni keloid oluşumu cerrahi tedaviden aylar sonra ortaya çıkabilir. Bu nedenle cerrahi tedavi uygulanacaksa bazı koşulların yerine getirilmesi gerekir. Bunların başında dikiş hattında hiçbir gerginlik olmaması gelir. Ayrıca cerrahi tedavi sonrası hemen diğer cerrahi olmayan tedavi metodlarına da başlamak gerekir.

Sonuç

Keloid nedeni bilinmeyen öldürücü olmayan ancak görüntü bozukluğu ile sorun yaratan bir yara iyileşme bozukluğudur. Tedavisi zordur ancak imkansız değildir. Bu konuda deneyimi olan plastik cerrahi uzmanları tarafından başarılı olarak tedavi edilebilir.